Տուբերկուլյո՞զ… Լիովին հաղթահարելի է

Մարտի 24–ը այս հիվանդության դեմ պայքարի համաշխարհային օրն է 1882 թվականի հենց մարտի 24–ին է գերմանացի գիտնական Կոխը հայտնաբերել տուբերկուլյոզի բացիլը։

Անցել է շուրջ 130 տարի, բժշկագիտությունը զարգացման հզոր քայլեր է արձանագրել, սակայն տարափոխիկ այս հիվանդությունը դեռեւս ողջ աշխարհում առողջապահության առավել բարդ խնդիրներից մեկն է մնացել։ Թեեւ տուբերկուլյոզը վաղուց բուժելի է, սակայն շարունակում է տարածվել։ Ամեն տարի աշխարհում գրանցվում է մոտ 9 մլն նոր դեպք, 2 մլն մարդ մահանում է տուբերկուլյոզից։ Հիվանդների մեծ մասը՝ 74 տոկոսը, 15—54 տարեկան է։

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) որոշմամբ ամեն տարի տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի օրը նշելու նպատակն այդ չարիքի դեմ պայքարն առավել համախմբված եւ արդյունավետ դարձնելն է։ Տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի ազգային գրասենյակում երեկ այդ առիթով կազմակերպված հավաքի ժամանակ ՀՀ առողջապահության փոխնախարար Ա. Ղուկասյանը լրագրողներին ներկայացրեց համաճարակաբանական ցուցանիշները, ՀՀ կառավարության կողմից 2006 թվականի դեկտեմբերին հաստատված «2007—2015 թթ. տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի ազգային ծրագրի» շրջանակներում իրականացվող աշխատանքների արդյունքները։ Այս ծրագրով հանրապետության հակատուբերկուլյոզային ողջ ծառայությունն ապահովվել է անհրաժեշտ լաբորատոր սարքերով, ծախսանյութերով եւ դեղամիջոցներով։ Բոլոր մարզերի եւ Երեւանի տարածքային պոլիկլինիկաներում գործում են թոքային հիվանդությունների հայտնաբերման կաբինետներ եւ դրանց կից՝ խորխի հավաքման կետեր։

Կատարված անհրաժեշտ հետազոտությունների արդյունքում հայտնաբերված վարակիչ տուբերկուլյոզով հիվանդներն ուղեգրվում են մասնագիտացված հաստատություններ, իսկ ոչ վարակիչները բուժվում են ամբուլատոր պայմաններում։ Նշվեց, որ չնայած տուբերկուլյոզի տարածման՝ 90–ականներից սկսված աճին, վերջին տարիներին հիմնական ցուցանիշների կայունացման միտում է նկատվում։ 2009թ. արձանագրվել է տուբերկուլյոզի 1474 նոր դեպք, հիվանդացության ցուցանիշը 100 000 բնակչի հաշվարկով կազմում է 45,5 (2007–ին՝ 47,6), իսկ մահացության ցուցանիշը 2008—ին արձանագրված 4,3–ից իջել է 3,9–ի։ Տուբերկուլյոզի խնդրին լուծում տալու նպատակով ԱՀԿ–ն մշակել է հատուկ ռազմավարություն՝ ուղղակիորեն հսկվող բուժման կարճաժամկետ կուրս (ԴՈՏՍ), որն արդյունավետ կիրառվում է աշխարհի գրեթե բոլոր երկրներում, այդ թվում՝ զարգացած։ Չբուժվելու դեպքում վարակիչ հիվանդը մեկ տարվա ընթացքում վարակում է 10—15 մարդու (առաջին հերթին՝ ընտանիքի անդամներին), որոնց 10 տոկոսը հետագայում հիվանդանում է տուբերկուլյոզով։ Չբուժվող հիվանդների կեսը մահանում է առաջին 5 տարիների ընթացքում, 25 տոկոսը կայուն իմունային համակարգի շնորհիվ ինքնաբերաբար՝ առանց միջամտության, առողջանում է, սակայն մնացած 25 տոկոսի մոտ զարգանում է քրոնիկ տուբերկուլյոզ։ Տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի ազգային գրասենյակի ղեկավարի պաշտոնակատար Ն. Մեջլումյանը տեղեկացրեց, որ ազգային ռեֆերենս լաբորատորիայում խորխի հետազոտությունների արդյունքներով առաջնային հիվանդների 9,4 տոկոսի մոտ հայտնաբերվել է դեղորայքակայուն տուբերկուլյոզ։ Սա լուրջ խնդիր է ողջ աշխարհում։

Ամեն տարի դեղորայքակայուն տուբերկուլյոզի 0,5 մլն նոր դեպք է արձանագրվում։ «Բժիշկներ առանց սահմանների» կազմակերպության աջակցությամբ մեր երկրում եւս սկսել է իրականացվել դեղորայքակայուն հիվանդների բուժման ռազմավարություն։ Տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի ազգային ծրագրի շրջանակներում ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ–ի, տուբերկուլյոզի եւ մալարիայի դեմ պայքարի գլոբալ հիմնադրամի ֆինանսական աջակցությամբ հանրապետական հակատուբերկուլյոզային դիսպանսերում վերանորոգվել եւ շահագործման է հանձնվել դողորայքակայուն հիվանդների բուժման համար նախատեսված 90 մահճակալով բաժանմունքը, հրավիրվել են միջազգային փորձագետներ, կազմակերպվել են մասնագետների վերապատրաստումներ։ Տուբերկուլյոզի դեմ պայքարում ՀՀ առողջապահության նախարարությունը սերտորեն համագործակցում է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության, Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի, «Բժիշկներ առանց սահմանների» (Ֆրանսիա), գերմանական ԳՈՊԱ—էպոս, ԱՄԿՈՐ, World vision, USAID կազմակերպությունների, հայկական Կարմիր խաչի ընկերության, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ—ի, տուբերկուլյոզի եւ մալարիայի դեմ պայքարի գլոբալ հիմնադրամի հետ։ Ի դեպ, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունն ամեն տարի տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի համաշխարհային օրվա կարգախոս է առաջարկում։

Այս տարվա կարգախոսն է. «Նոր մոտեցումներ՝ տուբերկուլյոզի դեմ պայքարում»։ Այս համատեքստում լիովին ընկալելի էր ՀՀ առողջապահության նախարար Հարություն Քուշկյանի՝ օրերս կայացած հանդիպումը տուբերկուլյոզի դեմ պայքարի գործում համագործակցող միջազգային կազմակերպությունների ղեկավարների հետ։ ՀՀ առողջապահության նախարարը միջազգային կազմակերպությունների ղեկավարներին առաջարկել է մեկ անգամ եւս հստակեցնել համագործակցության ծավալներն ու միջոցները։ Աշխատանքները չկրկնելու եւ առավել արդյունավետ կազմակերպելու նպատակով պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել մշակել համագործակցության նոր ծրագրեր՝ ուղղված հատկապես դեղակայուն տուբերկուլյոզի բուժմանը։ Մեկ անգամ եւս տեղեկացնենք՝ Հայաստանում տուբերկուլյոզով հիվանդների հայտնաբերումը, բուժումն ու հետագա վերահսկումն իրականացվում է պետական պատվերի շրջանակներում, լիովին անվճար։ ՀՀ առողջապահության նախարարությունը խիստ նախանձախնդիր է այս հարցում։ Այնպես որ, որեւէ շեղում նկատելու դեպքում անպաճառ դիմեք նախարարության թեժ գծին։ Եվ վերջում հիշեցնենք՝ ժամանակին եւ ճիշտ կազմակերպված բուժման դեպքում տուբերկուլյոզը լիարժեք բուժվում է։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ